Чӑваш Енри ачасем «Символы России. Литературные юбилеи» (чӑв. Раҫҫей элемӗсем. Литература юбилейӗсем) Раҫҫейри олимпиадӑра палӑрнӑ. Ҫӗрпӳ районӗнчи Кирилл Даниловпа Ҫӗнӗ Шупашкарти Ксения Мартьянова ӗҫӗсем пирӗн республикӑрисенчен чи лайӑххисен шутне кӗнӗ.

Раҫҫей Культура министерстви, А.М. Горький ячӗллӗ литература институчӗ, В.И. Даль ячӗллӗ Раҫҫей литературин историйӗ патшалӑх музейӗ, Раҫсейӗн ача-пӑча вулавӑшӗ йӗркеленӗ пултарулӑх ӑмӑртӑвӗшӗн пирӗн патра Республикӑн ача-пӑча вулавӑшӗ яваплӑ пулнӑ. Ачасене ҫула кура икӗ категорипе пайланӑ: 7-10 тата 11-14 ҫултисене.

Малтан каланӑ йышра Степанов Даниил (Красноармейски районӗ), Пахинов Александр (Хӗрлӗ Чутай районӗ), Алексеева Елизавета (Сӗнтӗрвӑрри районӗ), Александров Максим (Муркаш районӗ), Ефремова Ольга (Пӑрачкав районӗ), Матвеева Александра (Вӑрмар районӗ), Данилов Кирилл (Ҫӗрпӳ районӗ), Шепилова Екатерина (Шупашкар районӗ), Антипов Олег (Шӑмӑршӑ районӗ), Семенова Надежда (Ҫӗмӗрле районӗ), Тимофеева Виталия (Етӗрне районӗ), Муратова Екатерина (Елчӗк районӗ), Николаева Анна (Тӑвай районӗ), Павлова Виктория (Канаш хули), Копанева Мария (Ҫӗнӗ Шупашкар), Николаева Евгения (Шупашкар) палӑрнӑ.

Малалла...

Ҫӗнӗ ҫул хыҫҫӑн пирӗн ҫӗршывра цифра телекуравӗ ҫине куҫассине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Анчах ҫак ӗҫе малтан палӑртнӑ пек 10 кунта пурнӑҫламӗҫ. Пӗчӗкшерӗн. Ҫапла Раҫҫей Правительстви шайӗнче йышӑннӑ.

Цифра телекуравӗ ҫине нарӑс уйӑхӗн 11-мӗшӗ хыҫҫӑн куҫарма тытӑнӗҫ. Мӗнпур ӗҫе ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗччен вӗҫлесшӗн.

Чӑваш Ене илсен чӳк уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Улатӑр, Патӑрьел, Пӑрачкав, Шӑмӑршӑ районӗсенче иккӗмӗш мультиплекса сӑнав мелӗпе ӗҫлеттерсе янӑ. Хальхи вӑхӑтра пӗрремӗш мультиплекс пур ҫӗрте те пур-ха. Ҫулталӑк вӗҫлениччен иккӗмӗш мультиплекса республикипех хута яма палӑртнӑ.

Пӗрремӗш мультиплекса «Пӗрремӗш канал», «Раҫҫей 1», «Матч ТВ», НТВ, «Пиллӗкмӗш канал», «Раҫсей К», «Раҫҫей 24», «Карусель», ОТР, «ТВ ЦЕНТР» кӗреҫҫӗ; иккӗмӗш мультиплекса — «РЕН ТВ», «Спас», «СТС», «Домашний», «Пятница», «Звезда», «Мир», «ТНТ», «Муз-ТВ», «ТВ-3».

2019 ҫулта Чӑваш Енре ялсенче вырнаҫнӑ 30 шкулта спортзала юсӗҫ. Ку тӗллевпе федераци хыснинчен - 28,2 миллион тенкӗ, республика хыснинчен 902 пин тенкӗ уйӑрнӑ. Ку ӗҫе муниципалитетсем те тӳпе хывӗҫ.

Улатӑр, Патӑрьел, Элӗк, Ҫӗрпӳ, Муркаш, Шӑмӑршӑ, Шупашкар, Тӑвай районӗнсенче икшер шкула юсаса ҫӗнетӗҫ. Вӑрнар, Йӗпреҫ, Красноармейски, Комсомольски, Сӗнтӗрвӑрри, Пӑрачкав, Елчӗк тата Вӑрмар районӗсенче пӗрер шкул валли укҫа уйӑрнӑ. Канаш тата Етӗрне районӗсем чи телейлисем – вӗсенче виҫшер спортзал ҫӗнелӗ.

Палӑртмалла: Чӑваш Енре юлашки 5 ҫулта 150 шкулта юсав ӗҫӗсем ирттернӗ. Хальлӗхе вӗренӳ учрежденийӗсен 7 проценчӗ вуҫех те спортзалсӑр.

Чӑваш Енре миҫе упа пурӑннине шутланӑ. Нумаях май – 20 кӑна. ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, упасен йышӗ пӗлтӗрхи пекех юлнӑ. Ун чухне те 20 чӗрчуна шута илнӗ.

Вӑрнар тата Шупашкар районӗсенче, ытти муниципалитетпа танлаштарсан, упа нумайрах: 5-шер пуҫ. Ҫавӑн пекех ҫак чӗрчунсем Улатӑр, Шӑмӑршӑ, Пӑрачкав, Ҫӗмӗрле районӗсенче пурӑнаҫҫӗ.

Палӑртмалла: хӑмӑр упана Чӑваш Енӗн Хӗрлӗ кӗнекине кӗртнӗ, ҫавӑнпа ӑна тытма юрамасть.

Шӑмӑршӑ районӗнчи хӗрарӑма 2008 ҫултах амӑшӗн прависӗр хӑварнӑ. Унӑн икӗ хӗрӗ ашшӗпе пурӑнаҫҫӗ. 33-ри амӑшӗ вӗсемшӗн алимент тӳлемен. Парӑм 1,3 милион тенке ҫитнӗ.

Суд ӑна алимент тӳлемелле тунӑ. Анчах хӗрарӑм пӗр пус та паман, ӗҫе вырнаҫма та шутламан. Алиментҫӑ ниҫта та ӗҫлемест, ӗҫлев центрӗнче шутра тӑмасть пулсан вӑл алимента Раҫҫейри вӑтам ӗҫ укҫи чухлӗ тӳлет. Ҫак хӗрарӑмӑн 10 ҫулта 1 миллион та 290 пин тенкӗ парӑм пухӑннӑ.

Амӑшӗ суд сакки ҫине ларнӑ. Приговорпа килӗшӳллӗн, унӑн 4 уйӑх тӳрленмелли ӗҫре тӑрӑшмалла. Шалӑвӗн 5 процентне патшалӑх валли тытса юлӗҫ.

Дон ҫинчи Ростов хулинче пирӗн ентеш сарӑмсӑр вилнӗ. Вӑл 29 ҫулта кӑна пулнӑ. Кун пирки Чӑваш халӑх сайчӗ хыпарланӑччӗ.

Шӑмӑршӑ районӗнчи Палтиелте ҫуралнӑ арҫынна авӑн уйӑхӗн 28-мӗшӗнче юлашки ҫула ӑсатнӑ.

Палтиел ял тӑрӑхӗн специалисчӗ Замире Шарафутдинова ҫак йӗркесен авторне пӗлтернӗ тӑрӑх, Дамир Вахитов 1987 ҫулта ҫуралнӑ.

«Блокнот Ростов-на-Дону» сайтра пӗлтернӗ тӑрӑх, пушар Петренко урамӗнчи 16-мӗш ҫуртри лифтра авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче алхаснӑ. Ҫав самантра унта пулнӑ Шӑмӑршӑ район арҫыннин ӳчӗ 95 процент таран пиҫсе кайнӑ.

Маларах эпир асӑннӑ сайтри хыпара сӳтсе явакансем хушшинче пушар сӑлтавӗ пирки тӗрлӗрен ҫырнӑ. Пирус туртнипе кладовкӑра пушар тухнӑ текен те пур.

Ростов ҫинчи Дон хулинче пирӗн ентеш сарӑмсӑр вилнӗ. Вӑл 29 ҫулта кӑна пулнӑ. Кун пирки «Блокнот Ростов-на-Дону» порталта пӗлтернӗ.

29 ҫулти арҫын – Шӑмӑршӑ районӗнчи Палтиел ялӗнчен. Авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче хулари пӗр микрорайонта нумай хваттерлӗ ҫуртра лифт шахти ҫунма тытӑннӑ. Ҫӑра тӗтӗм подъездра сарӑлнӑ, чылай ҫын хваттерӗнчен тухайман. Ҫав вӑхӑтра вара лифтра пирӗн ентеш, ҫар ҫынни, пулнӑ. Вӑл ҫав ҫуртра пурӑннӑ.

29 ҫултискерӗн кӗлеткин 95 проценчӗ пиҫсе кайнӑ. Ӑна пульницӑна илсе кайнӑ. Анчах, шел те, вӑл кӑштахран тӑна кӗмесӗрех сывлама пӑрахнӑ. Унӑн арӑмӗ, икӗ пӗчӗк ачи тӑлӑха юлнӑ.

Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн илемлӗх ертӳҫи Валерий Яковлев паян, авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнчен чертелӗ ҫуралнӑ кунне уявлать. Сцена ӑсти, театра илемлӗх ертӳҫи пулса чылай ҫул ертсе пыраканскер 79 ҫул тултарнӑ.

Валерий Яковлев Шӑмӑршӑ районӗнчи Виҫпӳрт Шӑмӑршӑ ялӗнче ҫуралнӑ. Унӑн хисеплӗ ячӗсем, тӗрлӗ премийӗсем питех те нумай. Вӑл — СССР халӑх артисчӗ. 2015 ҫулта вӑл Раҫҫей наци премийӗн лауреачӗ пулса тӑнӑ. Ун чухне вӑл «Ылтӑн маска» премие тивӗҫнӗччӗ.

Пӗр интервьюра, ҫак йӗркесен авторӗ пӗлнӗ тӑрӑх, иртнӗ ӗмӗрӗн 70-80-мӗш ҫулӗсене Валерий Яковлев театр ренессансӗ тенӗ. Иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче театр алӑкӗ умӗнче черетри халӑх тӗркӗшнине те вӑл аван астӑвать.

Авӑн уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Шӑмӑршӑ районӗнчи Пӑчарлӑ Пашьел ялӗнче пурӑнакан хӑш-пӗр ҫын ӗнесӗр тӑрса юлнӑ. Мӑйракаллӑ шултра выльӑх кӗтӳрен килсен урамрах йӑванса кайнӑ. Клевер ҫинче ҫӳренӗскерсем карӑнса кайнӑ-мӗн.

«Ӗнесене ҫӑлма май ҫукчӗ. Кӗтӳҫсем вӗсене лайӑх пӑхман, халӗ ҫур ял ӗнесӗр тӑрса юлчӗ», - ҫапла пӗлтернӗ халӑх корреспонденчӗ «Про Город» хаҫата.

Вырӑнти администраци пӗлтернӗ тӑрӑх, ку каҫхине пулнӑ. Миҫе ӗне вилнине татса калайман: 4-шӗ тӳрех вилнӗ, тепӗр 14-шне пусса какая яма май килнӗ. Темиҫе ӗнене ҫӑлнӑ: ятарлӑ хатӗрпе хырӑмне шӑтарса газне кӑларнӑ.

Ялти ӗнесене ятарласа тытнӑ кӗтӳҫсем пӑхнӑ-мӗн. Вӗсене уйӑхне кашни ӗнешӗн 700 тенкӗ тӳленӗ. Анчах кӗтӳҫсемпе килӗшӳ туман, вӗсенчен нимӗн те ыйтаймастӑн.

Олег Долгов 1976 ҫулта Шӑмӑршӑ районӗнче ҫуралнӑ. Каярахпа унӑн ҫемйи Самар облаҫне куҫса кайнӑ. Ҫара кайсан вӑл Дагестанри Кизляр хулине лекнӗ. Ун чухне унта шӑпах ҫапӑҫусем пынӑ. Шел те, Чӑваш Ен каччин ӗмӗрӗ кӗске пулнӑ – вӑл 1996 ҫулта спецоперацире паттӑрла вилнӗ. Ӑна кун хыҫҫӑн Раҫҫей Геройӗн ятне панӑ.

Нумаях пулмасть Чӑваш Енре ҫуралнӑ каччӑ ячӗпе Раҫҫей почти марка кӑларнӑ. Унта Олег Долговӑн портретне, «Ылтӑн Ҫӑлтӑр» медале сӑнланӑ. Маркӑна 115 пин тиражпа кӑларнӑ, вӑл 27 тенкӗ тӑрать.

Шӑмӑршӑ районӗн каччи 20 ҫул та тултарса ӗлкӗреймен. Паттӑрӑн ятне ҫапла хисеп туни чӑннипех те мӑнаҫлӑх туйӑмӗ ҫуратать.